2020-ci ildə Netflix tərəfindən istehsal olunan, sosial medianın həyatımıza təsirini daha əvvəl görmədiyimiz şəkildə əks etdirən Jeff Orlowski tərəfindən çəkilmiş sənədli filmdir. Filmdə əsas olaraq çatdırılmaq istənən mesaj “Bir məhsula pul ödəmirsinizsə, məhsul sizsiniz” dir.
Sosial Dilemma Mövzu
Texnologiyanın inkişafının təsiri ilə müasir dünyada özünə yer tapan və zamanımızın çox hissəsi keçirdiyimiz Google, YouTube və Instagram kimi sosial media platformaları hər birimizin həyatında əvəzolunmaz hal almış, həyatımızı asanlaşdırmaqla yanaşı bir çox mənfi təsirləridə artıq hiss olunmaqdadır. Sosial mediadan həddindən artıq istifadənin doğurduğu neqativləri az-çox bilsək də, bu gün bu ortaamlar vazkeçilməzdir.
Bu sənədli film Silikon Vadisinin aparıcı şirkətlərindən olan Google, Facebook, Instagram, Twitter və Youtube kimi platformalarda çalışmış insanların izahatları ilə dəstəklənən sosial media istehsalçılarının əsas məqsədlərindən bəhs edir. Sənədli filmdə; Sosial media istehsalçılarının insanları müəyyən normalara riayət etməyə məcbur etməklə onları necə bir tip insana çevirdiyindən bəhs edir. Sənədli film bizə “Sosial media zərərlidir, ondan istifadə etməyin” kimi qeyri-real mesaj vermək istəmir. Sənədli filmin əsas məqsədi sosial media istehsalçılarının bizə olan baxışlarını çatdırmaqdır. Sosial media istehsalçılarının nəzərində biz hamımız “məhsullarıq”. İstehsalçı olaraq, biz istifadəçilər tərəfindən edilən hər bir hərəkəti, hər bir klikləməyi ən yaxşı şəkildə müşahidə və təhlil etməyi hədəfləyirlər. Bunu edərkən texnologiyadan səmərəli istifadə edirlər.
Onların əməyinin nəticəsi olaraq sosial media istehsalçıları bizi bizdən daha yaxşı tanımaqda kifayət qədər uğur qazanırlar. Hansı mövzularda axtarış apardıq, hansı mövzularda özümüzü təkmilləşdirmək istəyirik, hansı mövzuları araşdırırıq? Hansı fotolara neçə saniyə baxırıq, hansılarına məhəl qoymuruq, hansı mövzular diqqətimizi çəkir və saatlarla bizi ekrana bağlayır, hansılarına sadəcə baxırıq?
Bütün bu sualların cavablarını hesablayan bir sıra alqoritmlər var. Bu alqoritmlər öz hesablamaları çərçivəsində bizi bizdən daha yaxşı tanıya bilər. Bizi tanıdıqları üçün bizə fərdi təkliflər də təklif edirlər. Onun təklif etdiyi təkliflər bizim marağımızda olduğu üçün imtina edə bilmərik. Səhifəni hər dəfə yenilədiyimiz zaman bizi maraqlandıran mövzularda daha əvvəl görmədiyimiz məzmunlarla qarşılaşacağımıza əmin olmaq bizi sosial mediaya müqavimət göstərə bilməməyimiz üçün kifayətdir.
Sənədli filmdə hər birimizin ailəsinə bənzəyən bir ailə nümunəsi ilə qarşılaşırıq. Bu ailədə biz hər bir ailə üzvünün sosial mediaya baxış bucağını və yanaşmasını, buna uyğun olaraq istehsalçıların etdiyi həmlələri görürük. Şahmat oyunu kimi, etdiyimiz hər bir hərəkət gedişə çevrilir və bu gedişə cavab olaraq bir gediş əlavə edilir. Oyunun sonunda sosial media qarşısında uduzan tərəf sosial media istifadəçiləridir. Sənədli filmdə gördüyümüz bu ailə demək olar ki, hər kəsin ailəsinə bənzəyir. Buradan başa düşürük ki, demək olar ki, hamımızın sosial mediaya baxışı eynidir və digər tərəfdən sosial media istehsalçılarının bizə baxışı eynidir.
Sosial media insanların həyatında imtina edə bilməyəcəyi vərdişlərdən biridir. Bu vəziyyətin əsas səbəbi sosial medianın insanlara öz hiss və düşüncələrini sərbəst, asan və zaman məhdudiyyəti olmadan əks etdirmə imkanı təqdim etməsidir. Bu gün sosial media platformalarının şaxələndirilməsi və inkişafı sosial medianın hər yaşdan insana müraciət etməsinə səbəb olub. Biz onu həyatımızı formalaşdırmağa icazə verəcəyimiz bir vəziyyətə gətirdiyimiz zaman sosial media faydadan daha çox zərərli olur; Sosial media platformaları düzgün və effektiv istifadə edildikdə səmərəli alətə çevrilə bilər.
